(Thanh tra) - Làng nghề sản xuất muối Tuyết Diêm ở xã Xuân Bình, thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú Yên, là nơi có nghề làm muối truyền thống, gắn với cuộc sống lao động của người diêm dân nơi đây từ bao đời nay.
Đặt chân đến khu vực Làng nghề sản xuất muối Tuyết Diêm có dịp dạo bước trên những cánh đồng muối trắng bạt ngàn và được cảm nhận vị mặn đặc trưng của vùng biển miền Trung.
Dưới ánh nắng chói chang, những ruộng muối trải dài tít tắp như những tấm gương khổng lồ phản chiếu bầu trời xanh thẳm. Hạt muối lấp lánh dưới nắng, tạo nên một bức tranh lộng lẫy và huyền ảo. Du khách dạo bước trên những con đường nhỏ giữa ruộng muối, cảm nhận mặt đất nóng ran ran dưới chân mình và hít thở không khí trong lành mang theo mùi mặn mòi của biển.
Ông Nguyễn Đức Thắng, Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn tỉnh Phú Yên chia sẻ: “Đến thăm Làng nghề sản xuất muối Tuyết Diêm, mọi người sẽ được trải nghiệm hành trình thú vị khám phá quy trình làm muối truyền thống, tìm hiểu về nghề làm muối vất vả mà đầy tự hào của diêm dân nơi đây. Chưa kể, để trọn vẹn khi đến với Làng muối Tuyết Diêm, khách có thể mang về những gói muối đặc sản làm quà cho người thân và bạn bè. Hương vị "muối mặn" đặc trưng của vùng biển miền Trung chắc chắn sẽ là món quà ý nghĩa, gửi gắm tấm lòng và những kỷ niệm đẹp trong chuyến đi; nhất là những tháng ngày đầu năm mới theo phong tục "Đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi".
Theo quan niệm của người xưa, muối là thứ mặn, chống xú uế và có thể xua đuổi tà ma; đem lại nhiều may mắn trong gia đình. Mua muối để giữ cho quanh năm tình người mặn mà, gia đình hòa khí, sự hòa thuận, gắn bó keo sơn giữa vợ chồng, con cái. Hơn thế nữa còn là sự mặn mà, tình thân thiết quanh năm trong các quan hệ ứng xử, quan hệ làm ăn.
Bên cạnh đó, người Việt vốn cần cù, chịu khó và rất tiết kiệm nên ý nghĩa của việc “đầu năm mua muối” là để cha mẹ nhắc nhở con cái “ăn dè, ăn nhịn”, tiết kiệm để dành tiền “cuối năm mua vôi” xây nhà.
Vẻ đẹp của Làng nghề sản xuất muối Tuyết Diêm không chỉ nằm ở những ruộng muối bạt ngàn mà còn ở hình ảnh những diêm dân cần mẫn, chăm chỉ lao động, chân chất, bình dị. Dưới ánh nắng chói chang, họ cặm cụi cào muối, vun đống, đóng gói…; là những công việc chủ yếu của người dân sản xuất muối vùng biển.
Làng nghề sản xuất muối Tuyết Diêm được UBND tỉnh Phú Yên công nhận làng nghề tại Quyết định số 1587/QĐ-UBND ngày 29/12/2022, là một trong những làng nghề lâu đời, mang đến cho du khách những trải nghiệm về văn hóa, truyền thống, lịch sử lâu đời và những hình ảnh minh chứng chân thực về cuộc sống lao động của diêm dân và vẻ đẹp đặc trưng của vùng biển miền Trung.
Làng có lịch sử hình thành từ thế kỷ 18, gắn liền với cuộc sống của người dân ven biển và quá trình hình thành phát triển của tỉnh Phú Yên. Từ thời vua Gia Long có tên gọi là Hoa Diêm, sang thời vua Minh Mạng đổi thành Tuyết Diêm khi người dân bắt đầu khai thác nước mặn từ đầm Cù Mông vào để sản xuất muối.
Tên Tuyết Diêm, với ý nghĩa "muối trắng như tuyết", không chỉ miêu tả vẻ đẹp tinh khôi của muối mà còn ngầm khẳng định chất lượng vượt trội của loại muối đặc sản của thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú Yên so với các nơi khác.
Khác hẳn với những vùng muối khác, nơi hạt muối thu hoạch từ ruộng đã là thành phẩm cuối cùng, người dân Tuyết Diêm còn tiếp tục chế biến để tạo ra những sản phẩm muối tinh túy hơn.
Muối Tuyết Diêm không những trắng như tuyết mà phẩm chất rất tốt, nhiều người làm nước mắm gần xa đến mua về chượp với cá cơm để có những lít nước mắm nhỉ ngon nhất. Từ đó, dần hình thành các làng nghề nước mắm truyền thống nổi tiếng như: Làng nghề nước mắm truyền thống Gành Đỏ, Làng nghề nước mắm truyền thống Mỹ Quang, Làng nghề nước mắm truyền thống Mỹ Á…
Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn tỉnh Phú Yên Nguyễn Đức Thắng cho biết thêm, theo lời người dân nơi đây kể lại, thời Pháp thuộc, muối ở Tuyết Diêm quý giá như vàng. Chính quyền thực dân lúc bấy giờ đã cho xây dựng những nhà kho kiên cố giữa đồng muối, phân công cả một hệ thống quan chức từ chánh chủ thầu, phó chủ thầu đến thầy cai, thầy đội, lính bồi luân phiên canh gác ngày đêm để thâu tóm, bảo vệ từng hạt muối và vận chuyển đi.
Ngoài tên muối Tuyết Diêm còn có tên gọi khác là muối Cù Mông. Các vị lão diêm dân giải thích về cái tên "muối Cù Mông" là bởi làng nằm ngay dưới chân đèo Cù Mông. Ngày xưa, tàu thuyền từ Nam chí Bắc đến đây mua muối đều lấy hướng Nam chân đèo Cù Mông làm dấu, rồi lái mũi tàu vào Tuyết Diêm.
Đây là đồng muối duy nhất ở Phú Yên vang danh với hạt muối trắng tinh, chắc mẩy, vị mặn đậm đà mà không hề gắt.
