(Thanh tra) - Trong bối cảnh hiện nay, khi những tác động của mặt trái kinh tế thị trường, sự thay đổi lối sống và áp lực đời sống hiện đại ngày càng lớn, việc củng cố giá trị gia đình, xây dựng môi trường sống lành mạnh trong mỗi mái ấm là yêu cầu cấp thiết. Việc triển khai Bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình và nhân rộng các mô hình gia đình hạnh phúc, phòng chống bạo lực gia đình, xâm hại trẻ em chính là giải pháp trọng tâm để thực hiện mục tiêu đó.
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành Bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình vào tháng 1/2022 nhằm cụ thể hóa quy định của Luật Phòng, chống bạo lực gia đình và chiến lược phát triển gia đình Việt Nam. Bộ tiêu chí gồm bốn nhóm chính: ứng xử vợ chồng; ứng xử giữa cha mẹ và con; ứng xử giữa ông bà và cháu; ứng xử giữa anh chị em trong gia đình. Mỗi nhóm đều đề cao tinh thần yêu thương, chia sẻ, tôn trọng lẫn nhau, hướng tới xây dựng gia đình hòa thuận, tiến bộ, hạnh phúc.
Tại nhiều tỉnh, thành phố như Hà Nội, Hải Dương, Quảng Nam, Đồng Tháp, các hoạt động truyền thông, tọa đàm, lồng ghép tuyên truyền Bộ tiêu chí trong các buổi sinh hoạt cộng đồng, họp tổ dân phố, sinh hoạt câu lạc bộ gia đình đã tạo hiệu ứng tích cực. Đặc biệt, việc khuyến khích ký cam kết thực hiện Bộ tiêu chí ứng xử trong các hộ gia đình đã tạo nên sự chuyển biến về nhận thức và hành vi.
Song hành với triển khai Bộ tiêu chí, nhiều địa phương đã phát huy vai trò chủ động trong xây dựng và nhân rộng các mô hình gia đình hạnh phúc, không có bạo lực, không có xâm hại trẻ em. Điển hình là mô hình “Ngôi nhà an toàn cho trẻ”, “Gia đình không bạo lực”, “Câu lạc bộ gia đình phát triển bền vững” hay “Địa chỉ tin cậy cộng đồng”.
Mô hình “Địa chỉ tin cậy” do Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam triển khai từ năm 2013 đã lan tỏa tới khắp các cơ sở hội. Đến nay, toàn tỉnh Bắc Giang có 233 "Địa chỉ tin cậy" với hơn 3 nghìn thành viên ở 217 cơ sở hội. Thành viên mô hình gồm: Cán bộ phụ nữ, công an, tư pháp, y tế, văn hóa, người có uy tín trong cộng đồng. Hoạt động mô hình do hội phụ nữ cơ sở quản lý, tổ chức và có nơi tạm lánh đặt tại trạm y tế, trụ sở UBND hoặc công an các xã, thị trấn (nơi thường xuyên có người túc trực, bảo vệ, hỗ trợ các nạn nhân).
Bà Nguyễn Thị Dung Lan, Trưởng Ban Gia đình xã hội - Kinh tế (Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Bắc Giang) cho biết: “Thông qua mô hình, các thành viên tiếp nhận, hỗ trợ, thông báo cho nạn nhân bị bạo lực cách ứng phó, đồng thời bảo đảm an toàn, bảo vệ bí mật thông tin người báo tin và nạn nhân. Nhờ đó, nhiều chị em đã tìm được chỗ dựa để tâm sự, chia sẻ về những xung đột trong gia đình, lánh nạn khi bị bạo hành”.
Ngoài ra, nhiều địa phương đã lồng ghép nội dung giáo dục kỹ năng làm cha mẹ, kỹ năng giao tiếp gia đình trong các lớp tập huấn dành cho đoàn viên, hội viên, thanh niên và cán bộ cơ sở. Điều này không chỉ giúp phòng ngừa bạo lực mà còn tăng cường khả năng tự bảo vệ của trẻ em – đối tượng dễ bị tổn thương nhất trong gia đình.
Thực tế cho thấy, nhiều vụ việc xâm hại trẻ em xuất phát từ chính người thân hoặc người quen biết trong gia đình. Điều đó cho thấy sự thiếu hụt về nhận thức, kỹ năng và đạo đức của người lớn, cũng như khoảng trống trong giám sát và bảo vệ trẻ em tại nơi lẽ ra an toàn nhất – mái ấm gia đình.
Ông Dương Minh Tuệ, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lạng Sơn (cơ quan thường trực của Ban Chỉ đạo công tác gia đình tỉnh) cho biết: Để những quy định trong bộ tiêu chí đến được với từng gia đình, từng thành viên và thực sự phát huy được hiệu quả, thời gian qua, Sở đã tích cực phối hợp với các cơ quan, đơn vị xây dựng, cung cấp tài liệu hướng dẫn cơ sở triển khai thực hiện nội dung bộ tiêu chí; tổ chức tập huấn nâng cao năng lực thực hiện triển khai bộ tiêu chí cho đội ngũ cán bộ phụ trách công tác gia đình các cấp. Đồng thời, hướng dẫn cơ sở tổ chức triển khai việc đăng ký, đánh giá thực hiện bộ tiêu chí; coi đây là tiêu chí quan trọng để bình xét danh hiệu gia đình văn hóa hằng năm…
Luật Phòng, chống bạo lực gia đình năm 2022 đã mở rộng khái niệm “bạo lực” bao gồm cả bạo lực tinh thần, tài chính và kiểm soát hành vi, đồng thời nhấn mạnh trách nhiệm của các tổ chức cộng đồng trong phát hiện, báo tin và hỗ trợ nạn nhân. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để triển khai hiệu quả các mô hình phòng ngừa bạo lực từ sớm, từ xa, ngay trong từng hộ gia đình.
Gia đình là nơi hình thành nhân cách, là điểm tựa khi con người đối mặt với khó khăn. Một xã hội phát triển không thể thiếu những gia đình hạnh phúc, bền vững. Triển khai sâu rộng Bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình, cùng với nhân rộng các mô hình cộng đồng thân thiện, phòng ngừa bạo lực, chính là hành động thiết thực góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững mà Việt Nam đã cam kết.
Để làm được điều này, cần sự vào cuộc mạnh mẽ của các cấp chính quyền, tổ chức đoàn thể, nhưng hơn hết là ý thức thay đổi từ mỗi thành viên trong gia đình. Bởi hành vi ứng xử tử tế hôm nay chính là hạt mầm nuôi dưỡng hạnh phúc cho mai sau.
