Ảnh: Namdinh.gov.n

Hệ giá trị gia đình Việt Nam được hình thành qua hàng nghìn năm lịch sử với những chuẩn mực đạo đức như: yêu thương, thủy chung, hiếu thảo, kính trên nhường dưới, trách nhiệm với người thân và cộng đồng. Đây chính là “chất keo” gắn kết các thế hệ trong gia đình, đồng thời cũng là nguồn nuôi dưỡng nhân cách con người từ tấm bé. 

Tuy nhiên, trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế sâu rộng, những thay đổi về kinh tế, lối sống, sự phát triển của công nghệ, tác động từ mạng xã hội... đang đặt ra những yêu cầu mới cho hệ giá trị gia đình. Quan hệ giữa các thành viên dần chuyển từ tính thứ bậc sang tính bình đẳng; từ tuân thủ tuyệt đối sang tôn trọng, đối thoại và chia sẻ; yêu cầu về trách nhiệm cá nhân cũng được đề cao hơn. 

Gia đình là môi trường đầu tiên và cơ bản nhất để giáo dục đạo đức, hình thành nhân cách con người. Các hành vi, thói quen, ứng xử trong gia đình đều ảnh hưởng sâu sắc đến nhân cách và giá trị sống của trẻ nhỏ. Khi trong gia đình cha mẹ gương mẫu, ông bà sống nhân ái, biết yêu thương, chia sẻ, thì con trẻ cũng sẽ học theo cách sống ấy. 

Trong thời đại số, trẻ em, thanh thiếu niên tiếp xúc sớm với thế giới mạng - nơi tồn tại cả những giá trị tích cực lẫn tiêu cực. Nếu không có một nền tảng đạo đức đủ vững chắc, sự hỗ trợ thường xuyên từ cha mẹ và người lớn, trẻ dễ bị cuốn vào những lối sống lệch chuẩn, thực dụng hoặc thiếu nhân văn. 

Theo Tiến sĩ Đào Lê Hòa An, chuyên gia tâm lý học và giáo dục, việc giao tiếp cởi mở và thấu hiểu trong gia đình là yếu tố then chốt để duy trì hạnh phúc và giáo dục lối sống tích cực cho các thành viên. Ông nhấn mạnh rằng nhiều mâu thuẫn trong gia đình xuất phát từ việc thiếu chia sẻ và hiểu lầm, do đó, việc khuyến khích các thành viên bày tỏ cảm xúc và nhu cầu một cách rõ ràng sẽ giúp xây dựng mối quan hệ gia đình bền chặt hơn.  

Thực tế hiện nay cho thấy không ít gia đình bị xáo trộn bởi mâu thuẫn thế hệ, áp lực kinh tế, thiếu thời gian dành cho nhau, hoặc tác động tiêu cực từ không gian mạng. Một số giá trị truyền thống như hiếu thảo, tôn trọng người lớn, tinh thần cộng đồng… đang phai nhạt dần trong một bộ phận giới trẻ. 

Để giữ gìn và phát huy hệ giá trị gia đình, trước hết cần có sự quan tâm đồng bộ từ Nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng. Các chương trình truyền thông, giáo dục về đạo đức, lối sống gia đình cần được đổi mới cả về nội dung lẫn hình thức, tận dụng hiệu quả các nền tảng số để tiếp cận giới trẻ. 

Thạc sĩ Hoàng Thị Lan – Phó Trưởng phòng Công tác sinh viên, Trường Đại học Nông Lâm TP. HCM chia sẻ: "Cần phải có sự chung tay của toàn xã hội. Trong đó, cần sự phối hợp giữa các bên gia đình, nhà trường và xã hội. Ba yếu tố này phải phối hợp nhịp nhàng. Giáo dục đạo đức, lối sống không chỉ triển khai cho sinh viên, thanh niên mà phải chú trọng từ nhỏ. Do vậy, gia đình phải làm gương, cha mẹ có lối sống, đạo đức tốt thì con cái sẽ theo gương”.

Theo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, việc triển khai Chương trình giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình đến năm 2030 là một trong những giải pháp quan trọng. Chương trình này nhằm nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các cấp, các ngành và toàn xã hội về vai trò của gia đình trong việc giáo dục đạo đức, lối sống cho thế hệ trẻ.  

Hệ giá trị gia đình chính là “la bàn đạo đức” của xã hội, góp phần hình thành bản sắc văn hóa dân tộc. Trong thời kỳ mới, việc phát huy các giá trị truyền thống tốt đẹp, kết hợp với những giá trị tiến bộ hiện đại, sẽ tạo ra nền tảng vững chắc cho giáo dục đạo đức, lối sống trong mỗi gia đình. Và từ đó, từng gia đình nhỏ sẽ chung tay xây dựng một xã hội phát triển bền vững, nhân văn và hài hòa.